به نقل از «آنا»

عطار، شاعری که مولانا خود را دنباله‌رو او می‌دانست

تاریخ انتشار: ۲۵ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۱۱۱۸۰۰

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا،ونوس بهنود_در پایان سده ششم شاعری در ایران زمین دیده بر جهان گشود که در طول حیات و حتی پس از آن به عنوان یکی از چهره‌های شهیر شعر عرفانی شناخته می‌شود.

محمدرضا شفیعی کدکنی در مقدمه منطق‌الطیر اشاره می‌کند که «اطلاعات ما از عطار بسیار اندک  و این شاعر در ابر ابهام است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در پایان سده ششم می‌زیسته، زادگاهش نیشابور بوده و نامش محمد.»

کتب وی شامل الهی‌نامه، اسرارنامه، مصیبت‌نامه، تذکره‌الاولیا، منطق‌الطیر، جواهرنامه، خسرونامه، مختارنامه، پندنامه، اشترنامه، نزهه‌الحجاب، بیان‌الارشاد، سی فصل، هیلاج‌نامه و وصلت‌نامه است و در سبک‌های مثنوی، نثر، غزل و رباعیات شعر می‌سروده است.

وی به دست سربازان مغول کشته شد و تمام آثار وی سوزانده شد و آثاری که در دست است آثاری است که قبل از حمله مغول به سایر شهرها برده شده بود.

اما مگر نه این است که شعر شاعر آیینه تمام‌نمای عقاید و اندیشه اوست. موضوعی که قدمعلی سرامی‌نویسنده و پژوهشگر، عضو هیئت امنای بنیاد فردوسی و مدیر نشر ترفند به آن تأکید دارد و معتقد است بر خلاف تصوری که به وجود آمده، عطار یکی از مشاهیر ادب عرفانی ایران بوده و اطلاعات خوبی از وی در اختیار است.

وی افزود: نمونه آن مطالعات هلموت ریتر در کتابی تحت عنوان «دریای جان» است که این پژوهشگر آلمانی به صورت ویژه اطلاعات ارزنده‌ای در خصوص عطار ارائه می‌دهد و این نشان می‌دهد عطار در فراتر از مرزهای ایران نیز شناخته شده است.

وی با تأکید به اینکه شهرت مولانا موجب شده تا شهرت عطار تحت تأثیر قرار بگیرد، ادامه داد: در این شکی نیست که به نسبت مولانا برای عطار کمتر مطالعه و پژوهش شده است اما جالب آنکه مولانا خود از عطار یاد می‌کند و خود را دنباله‌رو او می‌داند.

به گفته این نویسنده مطالعات متعددی درخصوص عطار انجام شده از جمله کتابشناسی عطار به قلم سهیلا عقیلی که توسط نشر ترفند چاپ شده و می‌تواند اطلاعات  خوب و جامعی به خواننده انتقال دهد.

شعر کلاسیک کهنه نمی‌شود

این پژوهشگر در ادامه در پاسخ به اینکه آیا گرایش نسل جوان به شعر کلاسیک و آثار شعرایی مانند عطار کاهش یافته است یا نه، اضافه کرد: نظامی ‌می‌فرماید:

آنچه او هم نوست و هم کهن است

سخن است و در این سخن سخن است

سرامی‌تصریح کرد: سخن همچنان که کهنه است نو نیز باقی می‌ماند. امروز ما به همان زبانی که فردوسی و مولانا شعر گفته با یکدیگر صحبت می‌کنیم اما نه تنها کهنه نشده بلکه نو نیز باقی مانده و به حیات خود ادامه می‌دهد.

وی با اشاره به اینکه هر کلمه‌ای یا ما به ازای بیرونی دارد مانند آب و درخت و یا ما به ازای ذهنی ماننددانش و بینش، اضافه کرد: این تصور که جوان امروزی شعر کلاسیک نمی‌خواند درست نیست و مگر به غیر از این است که حتی شاعران جوان به سبک‌های کلاسیک بیشتر شعر می‌سرایند تا شعر سپید.

به گفته این پژوهشگر این موضوع در اشعار عطار هم صدق می‌کد و اندیشه‌های وی در ادبیات و فرهنگ ما جاری و ساری است. به طوریکه عطار در فرهنگ ایرانی زیسته و تحت تاثیر فرهنگ ایران باستانی است.

عطار می‌گوید به خوب و بد هردو نیازمندیم

سرامی‌ در تشریح مهمترین مضامین اخلاقی و عرفانی مورد تأکید عطار تصریح کرد: اضداد در حین ستیز با هم یگانه‌اند و تأکید عطار بر این است که هر دو در کنار هم مورد نیاز است.اینکه می‌گوید عشق را با کفر و ایمان چه کار ، در واقع تأکید دارد که وقتی سخن از عشق گقته می‌شود تفاوت اضداد از بین می‌رود.

وی افزود: به تعبیر عطار تمام کائنات هوشمند هستند و زمین به عنوان مثال هوشمند است و می‌داند که وقتی هسته خرمایی در آن قرار داده شد، درخت خرمایی به بار آورد.

به گفته سرامی ‌آنچه در عقاید خیام نیشابوری می‌بینیم در عقاید عطار نیز هست و عطار نیز به مانند خیام ما را به شادی دعوت می‌کند و حیرت‌انگیزی در مقابل دنیا را بیان می‌کند.

وی افزود: خیام توصیه می‌کند که به حال توجه کنیم و همین توصیه از سوی عطار نیز مورد توجه و تأکیداست. این شاعر نیز به مانند خیام و مولانا تناقض را قبول دارد و در کائنات خیر و شر را لازمه دنیا می‌داند.

این شاعر با اشاره به اینکه در زبان فارسی ما نمونه‌های متعددی از اهمیت تناقض دیده می‌شود، افزود: زبان فارسی نیز این قدرت را دارد که چنین باوری را انتقال دهد. به عنوان مثال اگر عطار شادگرایی را ترویج می‌کند به این دلیل است که در زبان ما به آن توجه شده است.

وی با ذکر مثالی به کتیبه داریوش اشاره کرد و افزود: اینکه در این کتیبه آمده که اوست که شادی را به انسان عطا کرد، به دیرینگی آموزه‌های ما در شاد زیستن اشاره دارد و همین مهم تأکید دارد که در مقابل خیر و شر و زشت و زیبا و در مقابل زیان‌بخش و سودمند باید شاد باشیم.

سرامی ‌به برخی معانی در زبان فارسی اشاره کرد و گفت حال بردن که به معنی لذت بردن از حال است و یا کیف که هر چند به معنی کیفیت و چگونگی است اما باز به لذت بردن اشاره دارد و حتی برای آن صفت کیفور را ساخته‌ایم و عیش که در عربی به معنی زندگی است و در فارسی با کلمه نوش یا عشرت همراه می‌شود همگی به موضوع شاد زیستن توجه دارد.

پنجه‌های آفتاب در راه است

پژوهشگر متذکر شد: تمامی ‌شعرای ما از جمله فردوسی و مولانا و حافظ و عطار هر چند مشرب‌ها و فرم اشعار متفاوت دارند اما در نهایت باور مشترکی دارند و یکسان فکر می‌کنند.

وی افزود: در فارسی مصدرِ ساختن به معنی ساخت چیزی و در عین حال راه آمدن با چیزی که از قبل ساخته شده است. یا جستن به معنی دنبال چیزی گشتن و همچنین به دست آوردن است. چنین باورهایی که در کلام ما دیده می‌شود در اشعار شعرایی مانند عطار نیز به وضوح آمده است.

وی با اشاره به سالها تدریس منطق‌الطیر گفت: به عنوان مثال مطرح است که خداوند پیامبرانی که دوست داشته عذاب داده و همین باور که انسان محبوب خدا بیشتر عذاب می‌کشد، در فرهنگ و ادبیات ما نیز دیده می‌شود.

مدیر نشر ترفند به آماده سازی کتب پنجه آفتاب با هدف معرفی هر چه بیشتر شعرای فارسی زبان اشاره کرد و افزود: در پنجه اول فردوسی، مولانا، خیام، سعدی و حافظ مورد بررسی قرار گرفته و به سوالات پیرامون آن‌ها پاسخ داده شده که طی ماه‌های آینده چاپ می‌شود.

سرامی ‌تصریح کرد: در پنجه دوم نیز بررسی عطار، نظامی، خاقانی، بیدل دهلوی و صائب را در نظر داریم.

وی با تأکید به اینکه از قرن پنجم به بعد شعر فارسی در دنیا رواج بیشتری یافته است، اضافه کرد: این رواج به حدی است که امروز در کشورهایی که زبانشان فارسی نیست مانند هندوستان در انجمن‌های ادبی‌شان شعر فارسی خوانده و بررسی می‌شود.

انتهای پیام/

منبع: آنا

کلیدواژه: عطار نیشابوری شاعر مولانا فروردین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۱۱۱۸۰۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

«مست عشق» فیلم قابل قبولی نیست/ فروش بالا نمی‌تواند دلیل بر کامل بودن یک اثر باشد

فیلم سینمایی «مست عشق» به نویسندگی و کارگردانی حسن فتحی محصول مشترک ایران و ترکیه است که به  رابطه مولانا با شمس تبریزی  پرداخته و تأثیر فراوان شمس بر زندگی و اشعار مولانا، عشق او به خدا را به تصویر کشیده است. پارسا فیروزفر، شهاب حسینی، حسام منظور، هانده آرچل، بوراک توزکوپاران، بوران کوزوم از بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

«مست عشق» درگیر ظاهرسازی شده است

رضا منتظری کارشناس و منتقد سینما درباره فیلم سینمایی مست عشق کاری از حسن فتحی صحبت کرد و گفت: موضاعات عرفانی و تاریخی به دلیل سایه سنگین معنایی‌ای که دارند در چنبره فرمول های درام نویسی خیلی دشوار و سخت می‌توانند به تصویر کشیده شوند؛ به همین دلیل اغلب فیلم‌هایی که در این حوزه شاهد آن‌ها هستیم یا معناگراهای سطحی‌نگر هستند یا فقط شاهد یک سری ظاهر سازی و زرق و برق‌های تاریخی در طراحی صحنه ، لباس یا جلوه‌های ویژه هستیم.

وی ادامه داد: از این رو مهم ترین مسئله و معضل « مست عشق» این است که بیش از مقوله مهم درام پردازی و فیلمنامه نویسی درگیر ظاهر سازی شده است. این فیلم سینمایی درگیر این است که طراحی صحنه، لباس با شکوه و هنروران فراوانی داشته باشد؛ اما در سطحی ترین اتفاقات ممکن لنگ است یعنی برای مثال دوبله فوق‌العاده ضعیفی دارد و نمی‌تواند مخاطب را جذب خود کند.

این منتقد سینما افزود: در «مست عشق» جلوه‌های بصری فاجعه  است و من مانده ام چنین فیلمی که برایش هزینه شده و خارج از کشور تولید شده است چطور به جلوه‌های بصری توجه نداشته است که این یک موضوع بسیار بسیار عجیب است. 

وی تصریح کرد: شما فرض کنید یک ساعت از فیلم گذشته اما هنوز درام شکل نگرفته است و مخاطب متوجه نمی‌شود که قرار است چه داستانی را دنبال کند و  نمی‌داند داستان مرگ شمس را دنبال کند یا داستان عشق علاءالدین به دختر  مولانا و یا قصه زندگی مولانا را دريابد. تنها یک روایت کلاسیک و خطی می‌توانست کمک شایانی به روند فیلم و ارتباط گیری مخاطب با اثر کند اما آنقدر فیلمنامه ناقص بود که با فلش بک‌های پی در پی و  آمدن به زمان حال نمی‌تواند مخاطب را جذب کند. 

فکر نمی‌کردم «مست عشق» دچار پراکنده گویی باشد

 منتظری منتقد سینما گفت: همچنین یک نکته‌ای که دوست دارم بگویم این است که از مسائلی که باعث شد خود من به سینما بروم و وقت بگذارم این بود که فکر می‌کردم حسن فتحی با توجه به آثار خوبی که در کارنامه هنری اش دارد، یک درام پرداز متبحری است؛ فکر نمی‌کردم چنین اثری را ببنیم که اینقدر دچار پراکنده گویی باشد.

وی  درباره آمار گیشه و جذب مخاطبان ادامه داد: من فکر می‌کنم اگر بخواهیم به دلایل جذب مخاطب اشاره کنیم و بگوییم چرا این فیلم پر فروش شده است، چند مسئله داریم. یک اینکه داستان شمس و مولاناست، اصولا اساتید و بزرگان ادبی و مفاخر فرهنگی، هنری، نظامی و سیاسی مورد توجه هستند و  مخاطب خاص خود را دارند و برای مردم جالب است که داستان شمس و مولانا را ببینند. مورد بعدی اینکه کسانی مانند پارسا پیروزفر و شهاب حسینی قاعدتا هنوز برای بخشی از جامعه اهمیت دارند و  بخشی از مخاطبان برای این افراد به سینما می‌روند. ضمنا هفت نفر از بازیگران مست عشق ترک هستند و سریال‌های ترکی فارسی زبان توانسته بخشی از مردم را علاقه‌مند به سریال‌های ترکی کند و مردم علاقه مند باشند که بروند چنین اثری را از پرده سینما ببنید. چهارمین نکته این است که مردم سابقه خوبی از کارهای تاریخی آقای فتحی دارند و این باعث می‌شود که مردم این اثر را خارق العاده ببنیند و به تماشای آن بنشینند. نکته مهم بعدی این است که تولید مشترک با دیگر کشورها که اصولا از نظر فرهنگی نزدیک به هم هستیم، همیشه می‌تواند جذاب باشد.

این منتقد افزود: همه این موارد که ذکر کردم توانسته‌ است دست به دست هم بدهد و فیلم را پرفروش کند اما این پرفروش شدن فیلم  اصلا مهم نیست زیرا مدت‌ها است که سینمای ایران به طور بیمارگونه ای اسیر عدد و رقم و فروش شده است و این به این دلیل است که یک سری از مدیران فرهنگی خواسته اند یکی سری آمار را ارائه کنند و اوضاع و احوال سینمای را خوب نشان دهند. این درحالی است که اوضاع و احوال سینما فوق‌العاده خراب است و  فیلم سینمایی «مست عشق» ثابت می‌کند که هر فروش بالایی دلیل بر کامل بودن یک اثر نیست.

جسارت فیلمسازان برای به تصویر کشیدن زندگی بزرگان!

منتظری عنوان کرد: نکته مهم تری دارم که  خیلی برایم اهمیت دارد و حقیقتا دلم می‌سوزد این است که این ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های مهممان را از دست می‌دهیم و شما فرض کنید در جشنواره گذشته فیلم فجر دست بر روی بسیاری از بزرگان و مفاخر گذاشتیم و فیلم‌های فوق‌العاده دم دستی از آن عزیزان تولید کردیم و متاسفانه مست عشق نيز همین است و  ظرفیت مهمی مانند شمس و مولانا به هدر می‌رود که هیچ حدی برایشان نمی‌توان متصور شد. من نمی‌دانم فیلمسازان ما چطور به خودشان اجازه می‌دهند که سردستی بیایند زندگی بزرگان را به مبتذل‌ترین و نگران کننده ترین شکل به تصویر بکشند و واقعا چه کسی، چه مسئول، چه نهاد و چه ارگانی باید جلوی چنین اتفاقی را بگیرد؟ به هرحال می‌توانم در یک جمله بگویم که یک پول بسیار زیادی به هدر رفته و یک اثر بدون پروداکشن ساخته شده است که قطعا به هیچ عنوان نمی‌تواند در آثار تاریخی سینمای ایران به ماندگاری برسد.

وی بیان کرد: در رابطه با وقایع یا اتفاقات تاریخی مثلا همچنان جنگ نفت‌کش های محمد بزرگ‌نیا را اسم می‌بریم و قطعا توفان شن جواد شمقدری در ذهنمان می‌آید اما واقعا مست عشق فیلمی نیست که یک دهه بعد کسی از آن فکت بیاورد و از آن به عنوان فیلمی یاد کند که در زمانی تولید و اکران شد.

این منتقد سینما افزود: یک اثر زمانی در ذهن می‌ماند که یک داستان فوق العاده داشته باشد و یا کارگردانی قوی داشته باشد و یا بازی‌های فوق العاده ای را ببینیم.  برای مثال در این فیلم از اسم بهرام رادان استفاده شده است اما حقیقتا، واقعا و انصافا ما از این بازیگران بازی‌های درخشان تری را دیدیم که مست عشق نمی‌تواند حتی در رتبه دهم چنین فیلم‌هایی جای بگیرد؛ حتی مست عشق در کارنامه خود آقای فتحی هم  نمی‌تواند فیلم قابل تاملی محسوب شود. پس چطور می‌توانیم توقع داشته باشیم که چنان فیلمی برای مخاطب ماندگار شود! نه چنین اثری تنها برای سرگرمی است. پیش از این مد بود که برای دیدن  فیلم‌های کمدی و خنده به سینما می‌رفتند اما اکنون اینگونه نیست. مست عشق نه در کارنامه هنری بازیگران و نه در کارنامه کاری کارگردانش اثر قابل قبولی نیست، پس نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که چنین کاری در ذهن مخاطب ماندگار شود.

دوبله «مست عشق» سطحی است

منتظری کارشناس سینما گفت: بخش عمده این فیلم بازیگران ترک ‌زبان دارد اما دوبله این کار خیلی سطحی است. ما سریال‌های ترکی با دوبله‌های خوب داشتیم اما این دوبله به چهره و کلا بازی بازیگر نمی‌نشیند و این موضوع غیر قابل باور است. نمی‌خواهم بگویم این فیلم آسیب است اما آسیب هم می‌تواند از دو منظر باشد؛ یک اینکه آن پتانسیل مهم مفاخر و بزرگان  را زیر سوال می‌برد و دوم اینکه مردم را بیشتر از فیلم‌های تاریخی دور می‌کند که این خیلی بد است اما اینکه بخواهم بگویم این فیلم به سینمای ایران آسیب زد نه اینگونه نیست، زیرا آنقدر فیلم‌های بد دیدیم که این اثر آنقدر هم بد نیست.

وی درباره مجوز فیلمنامه «مست عشق» و دیگر آثار بیان کرد: من واقعا برای شورای محترم فیلمنامه، شورای پروانه ساخت و پروانه نمایش تاسف می‌خورم و متاسفم که نمی‌دانم واقعا به چه چیزی نظر می‌دهند؟ و آیا واقعا بحث ممیزی فیلم‌ها برایشان مهم است؟ و آیا بخش کیفیت فیلمنامه ام برایشان مهم است که مجوزی که فیلمنامه می‌گیرد یک کار خوب و ارزشمندی باشد؟ واقعا دلم می‌خواهد یک روزی پاسخگو باشند و اساس مجوز دادنشان را برایمان بگویند و یک تجدید نظر بر روی رفتار شورای پروانه ساخت داشته باشیم و امیدوارم روی بحث کیفیت هم کار کنیم.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری سینما و تئاتر